Brede welvaart bij integrale gebiedsontwikkeling: vijf lessen

De inzichten in de publicatie zijn gebaseerd op eerdere onderzoeken van het CPB, het Planbureau voor de Leefomgeving, andere instellingen en gesprekken met diverse vertegenwoordigers uit het werkveld, waaronder beleidsmedewerkers van departementen en experts. De lessen kunnen beleidsmakers helpen integrale gebiedsontwikkelingsprojecten vanuit het brede welvaartsperspectief te benaderen en zo tot een evenwichtige besluitvorming te komen. 

Lessen

De eerste les is ruim aandacht te hebben voor leefbaarheidsaspecten, zoals geluidsoverlast, schone lucht en kwaliteit van de publieke ruimte. Zo leiden nieuwe woningen langs een drukke weg weliswaar tot een hoger woningaanbod, maar ook tot meer geluidsoverlast voor de toekomstige bewoners ten opzichte van een alternatieve locatie. 

De tweede les is dat ook de belangen van toekomstige generaties moeten worden meegewogen. Bijvoorbeeld door bij nog in te plannen woningbouw rekening te houden met klimaatverandering en de daarmee gepaard gaande bodemdaling en wateroverlast. Bouwen in laaggelegen gebied kan voor toekomstige generaties nadelig uitpakken. 

De derde les is oog te hebben voor de verdelingseffecten binnen en buiten de regio. Gebiedsontwikkeling trekt inwoners en bedrijven (en daarmee banen) naar een gebied, maar dit kan dan weer ten koste gaan van het inwoneraantal en de werkgelegenheid van andere regio’s.  

De vierde les is aanleg van extra infrastructuur vooral te overwegen als er verkeersopstoppingen worden verwacht op reeds bestaande infrastructuur als gevolg van nieuwe woningbouw en bedrijventerreinen. Bij de groeifondsvoorstellen Zuidelijke Randstad en Metropoolregio Amsterdam werden bijvoorbeeld pas in latere analyses de effecten van het oplossen van knelpunten bij de spoorlijn Delft-Schiedam en de Schipholtunnel meegenomen. 

In les vijf wijzen de onderzoekers erop dat de agglomeratie-effecten (concentratie van bedrijven en personen in een gebied) naar waarde moeten worden geschat. Zo blijkt uit eerdere studies dat hogere banendichtheid in een stad daar kan leiden tot hogere lonen, maar in omliggende gebieden tot achterblijvende lonen. Het netto-effect is daardoor relatief klein. 

Brede welvaart

Het concept brede welvaart wordt steeds meer gebruikt als perspectief bij het nemen van beslissingen door overheden. Brede welvaart gaat over alles wat van invloed is op het welzijn van mensen, dus niet alleen materiële welvaart, maar bijvoorbeeld ook gezondheid, veiligheid, sociale cohesie en de kwaliteit van de leefomgeving en weegt ook de belangen mee voor andere regio’s en toekomstige generaties mee.